က်ိဳကၠသာ (သို႔မဟုတ္) အေမ့ေလ်ာ့ခံၿမိဳ႕ေဟာင္း

 (၁)

“က်ိဳက္ကသာ အရပ္ေဒသသည္ကား က်ိဳက္ထို စစ္ေတာင္း ၿမိဳ႕ႏွစ္ၿမိဳ႕ စပ္ၾကား၌ ရွိ၏။ ၎ အရပ္လူတို ႔သည္ သြားေတာ္ဓာတ္ တဆူရသည္အတိုင္း မိမိတို႔ ေဒသတြင္ ဌာပနာ၍ ေစတီ တည္လုပ္ ကိုးကြယ္ ထား ၾက၏။ သုဓမၼ၀တီမင္းျမတ္လည္း ကုိယ္တိုင္ေတာ္ ေရႊစၾကာ ျဖန္႔ခ်ီ ၾကြေရာက္ၿပီးကာလ ၾကပ္ မတ္ေတာ္ မူ၏။ ထိုအခါ သာသနာ သကၠရာဇ္ ၂၃၇ ခု ျဖစ္၏။ သြားေတာ္ဓာတ္ ဌာပနာေသာ ေစတီတည္သဥ့္ ကြင္းစပ္ နားက ေစတီဘုရားႀကီး ျဖစ္၏။ ၎ျပင္ သာသနာေတာ္ ၁၆၀၁ ခု ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၄၁၉ ခု၌ ေနာ္ရထာမင္းေစာ သု၀ဏၰဘုမၼိ သထံုျပည္ကို တိုက္ၿပီးကာလ ပိဋကတ္ က်မ္းဂန္ အကုန္ႏွင့္ မြန္ရဟန္းေပါင္း ၁၀၀၀ ပင့္ယူသြားေသာအခါ က်ဳိက္ကသာ အရပ္၌ စားခန္းခ်သည္။ ထိုရဟန္းမ်ား စားခန္း ခ် ၍ ထိုင္သမွ် ေနရာမွာ ေစတီေပါင္း ၁၀၀၀ တည္ထား၏။ ၎ ဘုရားေစတီ ဘြဲ႔ေတာ္ အမည္မွာ အထူး မရွိ “က်ိဳက္လငီး” မြန္ဘာသာ ေခၚ၏။ က်ိဳကၠသာ ဆိုသည္လည္း က်ိဳကၠသာ မဟုတ္၊ က်ိဳက္အပ္သား ကြမ္အပ္သား၊ နယ္ကုန္ဘုရား နယ္ကုန္ရြာ ျဖစ္သည္။”

ျမတ္စြာဘုရား၏ သြားေတာ္ဓာတ္ ၁၁ ဆူကို ဒါယကာ ၁၁ ဦးတို႔ ရၿပီးကာလ ဌာပနာ၍ ေစတီတည္လုပ္ ကိုးကြယ္ၾကေသာ အခဏ္းမွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္။ (စစ္ကဲေတာ္မင္း ေမာင္ေရႊေနာ္ စီရင္သည့္ မြန္ရာဇ၀င္ႏွင့္ ေစတီေတာ္ သမိုင္းေပါင္းခ်ဳပ္)

က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕မွ က်ိဳကၠသာသို႔ စန္ပေလာ (၀ါ) တုတ္တုတ္ (၀ါ)  သံုးဘီးတပ္ ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ျဖင့္ သြား လွ်င္ (၁၅) မိနစ္ခန္႔မွ်သာ သြားခ်ိန္ၾကာျမင့္၏။ ရန္ကုန္ – မုတၱမ မီးရထားလမ္း နံေဘးတြင္ တည္ေနေသာေၾကာင့္ စာပို႔ ေလာ္ကယ္ ရထားျဖင့္ သြားလိုက သြားႏိုင္ေသးသည္။ ဤကဲ့သို႔ သြားေရး လာေရး လြယ္ကူလွသည့္ ေနရာမ်ိဳးတြင္ ေရွးၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီးမွာ ပုန္းလွ်ိဳးကြယ္လွ်ိဳးျဖင့္ ၀ပ္စင္း၍ သခၤါရ သေဘာကို ဆင္ျခင္ၿပီး ေတာရေဆာက္တည္ေနသည္ကို သတိမူ မိသူ အေတာ္ပင္ နည္း၏။ ၿမိဳ႕ခံတို႔ပင္ လွ်င္ အေရာက္အေပါက္ နည္းလွေခ်၏။ က်ိဳကၠသာ အရပ္သည္ကား က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕မွ (၇) မိုင္၊ (၅) ဖာလံု အကြာ ေျမာက္လတၱီက်ဴ ၁၇ ဒီဂရီ ၂၁ မိနစ္ ၃၀ စကၠန္႔ ႏွင့္ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၆ ဒီဂရီ ၅၅ မိနစ္ ၾကား တြင္ တည္ရွိၿပီး၊ စစ္ေတာင္းျမစ္ နံေဘးမွ ေက်းရြာႀကီးျဖစ္၍ လယ္ယာ ေခ်ာင္းေျမာင္း ျဖစ္ထြန္း၏။ အပူ၊ အေအး မွ်တ၏။ ခရီး လမ္းပန္းလည္း သာ၏။

တခ်ိန္ မြန္လူမ်ိဳးတို႔ ေကာင္းစားစဥ္အခါက ေစ်း၊ ၿမိဳ႕ရိုး၊ က်ံဳးေျမာင္း စသည့္ ၿမိဳ႕အဂၤါတို႔ျဖင့္ စည္ပင္ဖြံ႔ၿဖိဳးခဲ့ ဖူးေသာ မြန္ၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ ၂၁ ရာစုတြင္မူ ၿမိဳ႕အျဖစ္မွ ေက်းရြာႀကီးအျဖစ္သို႔ သက္ဆင္း ေလွ်ာပ သြားေလၿပီ။ ေရွးေဟာင္း သုေတသီ အခ်ိဳ႕ မၾကာခဏ လာေရာက္ ေလ့လာခဲ့ၾကဖူးေသာ္လည္း ၿမိဳ႕ေဟာင္း ႀကီး၏ ဇာတာစန္းလဂ္မွာ ယေန႔ထက္တိုင္ ေကာင္းမြန္လာျခင္း မရွိသျဖင့္ ေတာထဲတြင္ ဒံုရင္း အတိုင္းသာ က်န္ရွိေနရေလ၏။ ေရွးအတီေတက ေကာင္းစားဖူးသည့္ မြန္ၿမိဳ႕ေဟာင္းႏွင့္ ဂ၀ံယဥ္ေက်းမႈတို႔ခမ်ာမွာ ဇရာ ၊ ဗ်ာဓိ သေဘာကို ေဆာင္၍ မရဏေနာက္သို႔ လိုက္ေတာ့မည္ဟန္ ျပင္ေနေလသည္။ သုိ႔ေသာ္ တခ်ိန္က ေကာင္းစားခဲ့ဖူးသည္ကို သက္ေသျပေနသည့္ အေထာက္အထား အေျမာက္အျမား က်န္ရွိေနေသးသည္။ ထိုက်န္ရွိေနေသာ အေထာက္အထားတို႔မွာ ကလိယုဂ္ ဆုတ္ကပ္ေခတ္ထဲတြင္ သက္ဆိုး ရွည္မည့္ လကၡဏာ မေပၚ။ သမိုင္း သုေတသီ၊ ေရွးေဟာင္း သုေတသီတို႔ထက္ ပို၍ လက္သြက္သည့္ ေဒသခံ ျခံ သမား တို႔က ကြမ္းစိုက္ရန္ အလို႔ငွာ ၿမိဳ႕တံတိုင္းကို ၿဖိဳခ်ၿပီး ေျမယာသုေတသန ျပဳထားျခင္းေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ တံတိုင္း ေနရာ အခ်ိဳ႕မွာ ၿပိဳက် ပ်က္စီး ေနသည္ကို ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာ ေတြ႕ရ၏။

(၂)

“မိနန္းကလိုင္း ေနေသာရြာသည္ ေရွးေရွး ဟုိအခါကာလက ဟံသာ၀တီ နယ္ဖ်ား နယ္ဆံုး နယ္စြန္း ရြာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ မြန္ဘာသာ “ကြမ္အပ္သား” ျမန္မာစကားျဖင့္ “အကုန္ရြာ” ေခၚ၏။ ဤရြာကို အစြဲျပဳ၍ မင္းသားအမည္ “အပ္သားကုမာရ” “အကုန္မင္းသား” ဟု တြင္၏။ ေနာင္ကာလ ရွည္လ်ား ကာလေရြ႕ေလွ်ာ ပညာမဲ့သူလည္း ေပါေသာေၾကာင့္ လူမင္းသားကို ကၽြဲမတိရစာၦန္က ေမြးထားေလဟန္ ဧကန္ ဧက၀ုစ္ အမွန္အကန္ဟု ယံုမွတ္ျခင္း “အပ္သား” ကိုလည္း “ကသာ” ဟူ၍ “က်ိဳကၠသာရြာ၊ က်ိဳကၠသာ မင္းသား၊ က်ိဳကၠသာဘုရား” ဟု စကား ေနရာမက်၊ အဓိပၸါယ္မရ ေခၚေ၀ၚၾကျခင္း ျဖစ္ကုန္၏။ ေရွးအစဥ္ အဆက္က ဟံသာ၀တီျပည္၏ အရံ လက္ေအာက္ခံၿမိဳ႕ငယ္ျဖစ္ေသာ စစ္ေတာင္းပိုင္ ကြမ္အပ္သား နယ္ အကုန္သည္ ကဒပ္ေခ်ာင္း ျဖစ္၏။ သု၀ဏၰဘုမၼိ သထံုျပည္၏ လက္ေအာက္ၿမိဳ႕ငယ္ တိုကၠလား နယ္အ ကုန္သည္လည္း ကဒတ္ေခ်ာင္းျဖစ္၏။”

“ကုလားတို႔ သံတိုင္ စိုက္မွတ္သည္ကစ၍  ဟံသာ၀တီ ကၽြန္း ရင့္မာသည့္တိုင္ေအာင္ ႏွစ္ေပါင္း ၉၀ ေက်ာ္ အတြင္း သမလ၊ ၀ိမလ ညီေနာင္မင္း ႏွစ္ပါးတို႔ ေမြးဘြားျခင္း၊ ဒံုဇိုင္းတူ ဟံသာ၀တီသို႔ လာေရာက္ ထီးနန္း စိုက္ျခင္း အေၾကာင္း” မွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္။ (စစ္ကဲေတာ္မင္း ေမာင္ေရႊေနာ္ စီရင္သည့္ မြန္ရာဇ၀င္ႏွင့္ ေစတီေတာ္ သမိုင္းေပါင္းခ်ဳပ္)

၂၀၁၁  ႏွစ္ဦးပိုင္းတြင္ က်ိဳကၠသာၿမိဳ႕ေဟာင္းသို႔ ကၽြႏ္ုပ္ ခရီးဆန္႔ခဲ့၏။ က်ိဳကၠသာၿမိဳ႕ေဟာင္းမွ ၾကြင္းက်န္ သမွ် အေထာက္အထား တို႔ကို ရုပ္သံမွတ္တမ္း တင္ရန္အတြက္ ေရွ႕ေျပးခရီး သြားေရာက္ျခင္း ျဖစ္၏။ က်ိဳက္ထိုသို႔ မသြားမီ မွတ္တမ္းမွတ္ရာတို႔ကို လက္လွမ္းမီသေလာက္ ရွာၾကည့္မိသည္။ ဘိလပ္ေရာက္ သမိုင္းပါရဂူတန္း တက္ေရာက္ေနသူ ဆရာဘိုဘိုလန္းစင္က ပညာရွင္ အခ်ိဳ႕ သုေတသန ျပဳဖူးသည္ဟု သတင္းေပးသည္။ Elizabeth Moore ႏွင့္ စံ၀င္းတို႔ျပဳစုေသာ သုေတသနစာတမ္း တစ္ေစာင္ ရွာေတြ႕ သည္။ အဖိုးတန္ စာတမ္းတစ္ေစာင္ပင္ ျဖစ္၏။ စစ္ကဲေတာ္မင္း ေမာင္ေရႊေနာ္ စီရင္သည့္ မြန္ရာဇ၀င္ႏွင့္ ေစတီေတာ္ သမိုင္းေပါင္းခ်ဳပ္ တစ္ေစာင္လည္း  ရခဲ့သည္။

က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္၍ ဂ၀ံေျမနီလမ္းကို နင္းမိေသာ္ မိမိ၏ အိမ္ယာ ျပန္ေရာက္သြားသည့္ႏွယ္။ စင္စစ္ အေပါင္၊ က်ိဳက္ထို စသည့္ အရပ္ေဒသတို႔မွာ ကၽြႏ္ုပ္၏ ငယ္ေပါင္းႀကီးေဖာ္မ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ငယ္စဥ္က ဖခင္ႀကီး ကြင္းဆင္းရာ လိုက္သြားရင္း ၿမိဳ႕ေဟာင္းသို႔ မၾကာခဏ ေရာက္ဖူးသည္။ ေဒသခံ မြန္လူမ်ိဳး လယ္သမား ႀကီးတို႔၏ ေပါင္ေပၚတြင္ ေခါင္းခ် အိပ္ရင္း ယင္းတို႔ ေျပာျပသည့္ မြန္ရာဇ၀င္ ပံုျပင္မ်ားကို နားေထာင္ဖူးသည္။

အထူးထူးေသာ မြန္ ရာဇ၀င္ ဇာတ္လမ္းတို႔ကို နားေထာင္ရသည္မွာ ၾကည္ႏူးဖြယ္၊ စိတ္အားတက္ၾကြဖြယ္ရာ ပင္ ျဖစ္ေတာ့၏။ ထိုစဥ္က ကၽြႏ္ုပ္မွာ သမိန္ဗရမ္း၊ ရာဇာဓိရာဇ္ စသူတို႔ကို မြန္သူရဲေကာင္းမ်ား ျဖစ္မွန္း မသိ၊ ဗမာ သူရဲေကာင္းေတြခ်ည္းပဲ ဟု အထင္ေရာက္မိသျဖင့္ “ဘဘတို႔ ေျပာတာက မြန္ သူရဲေကာင္း မဟုတ္ဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဗမာ သူရဲေကာင္းေတြပဲ” ဟု ခံပက္ေလ့ ရွိသည္။ ထိုေသာ္ မြန္လူႀကီးမ်ားက ဟက္ဟက္ပက္ပက္  ရယ္ၾက၏။ “ကြန္ဗလိုင္ (ျမန္မာဘာသာ – ကိုလူပ်ိဳ) မင္း ဖတ္ဖူးတဲ့ သူရဲေကာင္း မသံလံုး အပိုင္စားရတဲ့ တိုက္ကုလားၿမိဳ႕ ဆိုတာက ေဟာဟို ကဒပ္ေခ်ာင္း အစပ္မွာ ဆံုးတယ္။

တိုက္ကုလားနဲ႔ နယ္ကုန္ရြာက ကဒပ္ေခ်ာင္းပဲ ျခားတယ္။ ဟိုဘက္ကမ္းက သု၀ဏၰဘူမိ သထုံ အပိုင္၊ ဒီ ဘက္ကမ္းက တို႔ က်ိဳကၠသာက ဟံသာ၀တီ အပိုင္ကြ။ ေနာက္ၿပီး ကြမ္အပ္သား မင္းသားဆိုတာ တို႔ က်ိဳကၠသာရြာကပဲ” ဟု အစခ်ီ၍ ကြမ္အပ္သား မင္းသားႏွင့္ အမ်ိဳးစပ္ျပ ေလ့ရွိသည္။ ထိုေသာ္ ကၽြႏ္ုပ္စိတ္ တြင္ “ေၾသာ္ ရာဇ၀င္မွာသင္တဲ့ သူရဲေကာင္းဆိုတာ ငါတို႔ က်ိဳက္ထိုသားေတြပဲ။ ငါေတာင္ အခန္႔သင့္ရင္ သူရဲေကာင္း ျဖစ္ႏိုင္တာပဲ”ဟု မအပ္မရာ ေတြးမိခဲ့ဖူးသည္။

(၃)

က်ိဳကၠသာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းကား နံနက္ခင္း ျမဴခိုးမ်ား အၾကားတြင္ ၀ိုးတ၀ါး။ ဂ၀ံ ေျမနီလမ္း နံေဘးရွိ စစ္ေတာင္း တူးေျမာင္းေဟာင္းထဲတြင္ ရႊံ႕လူးေနေသာ ကၽြဲအုပ္က တညြံ႕ညြံ႔ အသံေပးသည္။ ခပ္လွမ္းလွမ္း လယ္ကြင္း ထဲတြင္ တအိအိ ေရြ႕လ်ားေနသည့္ ကၽြဲအုပ္မ်ား၊ ကၽြဲ ေက်ာကုန္းထက္တြင္ မတ္တပ္ရပ္၍ လိုက္ပါလာေသာ ကၽြဲေက်ာင္းသားတစ္ဦးက လက္ေ၀ွ႔ရမ္းၿပီး ႏႈတ္ဆက္သည္။ ရြာအ၀င္ လမ္းေဘး တစ္ဖက္တစ္ခ်က္တြင္  ပ်ဥ္းမပန္းမ်ား ပြင့္ခ်င္တိုင္း ပြင့္ေနၾက၏။ ကုကၠိဳပင္ေအာက္မွ က်ိဳကၠသာဘူတာတြင္ ကြမ္းပြဲစားမ်ား ပ်ားပန္း ခပ္ေနၾကေလ၏။ က်ိဳကၠသာမွာ အရင္အတိုင္းပင္။ အေျပာင္းအလဲ မ်ားမ်ားစားစား မရွိလွ။ ၿမိဳ႕တြင္း၊နယ္ေ၀း ဖုန္းေျပာႏိုင္သည္၊ စန္ပေလာ၊ ေထာ္လာဂ်ီ အငွားလိုက္သည္ ဟူသည့္ ဆိုင္းဘုတ္မ်ားသာ တိုးတက္လာသည္ဟု ျမင္မိသည္။

ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုေက်ာ္မွ် ကြဲကြာေနသည့္  အသိအကၽြမ္းေဟာင္းတို႔ႏွင့္ ျပန္လည္ဆံုေတြ႔ရသျဖင့္ ေျပာစရာ စကားမ်ား မကုန္ႏိုင္ မခန္းႏိုင္။ အတန္ၾကာမွ လာရင္းအေၾကာင္းကို ျပန္လွည့္ၿပီး ၿမိဳ႕ရိုးရွိရာဘက္သုိ႔ မိတ္ေဆြ ဦးႀကီးတို႔ႏွင့္ ထြက္ခဲ့၏။ စစ္ေတာင္းျမစ္ျပင္ကို ျဖတ္တိုက္လာသည့္ ေလအဟုန္ေၾကာင့္ ေျမနီဖုန္ မႈန္႔ တို႔ တေထာင္းေထာင္း ထေနေလ၏။

ဦးစြာ မုဆိုးမဂူဟု အမည္တြင္သည့္ “ဂ၀ံ”ေက်ာက္ဂူသို႔ ေရာက္သည္။ ဤ “ဂ၀ံ”ေက်ာက္ဂူထဲသို႔ ကၽြႏ္ုပ္ငယ္ စဥ္က ၀င္ေရာက္ ေဆာ့ကစားဖူးသည္ကို ေကာင္းစြာ မွတ္မိသည္။ မုဆိုးမဂူမွာ “ဂ၀ံ”ေက်ာက္ေတာင္ ကိုထြင္း၍ တည္ေဆာက္ထားေသာ လူလုပ္ဂူျဖစ္ၿပီး အတြင္း၌ “၀ကၤဘာ”သဖြယ္ ဖန္တီးထားေသာ အခန္း ငယ္ မ်ားစြာ ရွိသည္။ တစ္ခန္းမွ တစ္ခန္းသို႔ ကူးလူး  သြားေရာက္ရန္ မလြယ္ကူလွေခ်။ ၀ကၤဘာ ဖြဲ႔ၿပီး အခန္း ကန္႔ထားေသာေၾကာင့္ ၀င္ေနက် မဟုတ္လွ်င္ မ်က္စိလည္ လမ္းမွားၿပီး အျပင္သို႔ ျပန္ထြက္ရန္ မလြယ္ေခ်။ ဂူ အတြင္းမွ အျပင္ကို ေကာင္းစြာ ျမင္ႏိုင္သည္။

ပါးစပ္ရာဇ၀င္အရ သထံုျပည္ ပ်က္ၿပီးေနာက္ မြန္မိဖုရားတစ္ပါး လာေရာက္ ပုန္းေအာင္းရာ ေနရာျဖစ္သည္ ဟု ဆုိၾကသည္။ Elizabeth Moore ႏွင့္ စံ၀င္းတို႔၏ သုေတသန အစီရင္ခံစာတြင္မူ ခမာမင္းသမီးဟု ျပဆို သည္။ ထိုစာတမ္းတြင္ ေကာ့ဘိန္းရြာအနီးရွိ တြင္းတစ္ရာ ကို အေစာပိုင္းကာလတြင္ စစ္ေရးအတြက္ အသံုးျပဳရန္ တည္ေဆာက္ခဲ့ဟန္ ရွိသည္ဟု မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကိုလည္း ေတြ႕ရ၏။ တြင္းတစ္ရာ ေနာက္ခံသမိုင္းမွာ ယေန႔ေခတ္တြင္ အေတာ္ပင္ ကြဲလြဲေနသည္။ ေဒသခံတို႔၏ မိမိတို႔ေဒသကို အမႊန္းတင္ လိုသည့္ အစြဲအလမ္း ခ်ဲ႕ကားမႈမ်ားေၾကာင့္ ထိုတြင္းတစ္ရာကို က်န္စစ္သား သထံုျပည္ကို သိမ္းစဥ္က လက္ေဆာ့ၿပီး လွံျဖင့္ ထိုးရာမွ က်န္ရစ္သည္ တြင္းမ်ားဟု ဆိုေနၾကေလသတတ္။

က်ိဳက္ထိုၿမိဳ႕မွာ ေရွးမီွေနာက္မွီ လူႀကီးတစ္ဦး၏ အလိုအရမူ ထိုတြင္းတစ္ရာကို တူးခဲ့သူမွာ က်န္စစ္သား လည္း မဟုတ္၊ မြန္ဘုရင္လည္း မဟုတ္ မာစတာဂ်ပန္ငပုမ်ားသာ ျဖစ္သည္ဟူ၏။ ဂ်ပန္ေခတ္ကေဘာ့ဘိန္း  ရြာ အနီးတြင္ ဂ်ပန္စစ္စခန္းႏွင့္ ေလယာဥ္ကြင္း ရွိခဲ့ဖူးသည္။ မဟာမိတ္တို႔၏ ဗံုးဒဏ္ကို တိမ္းေရွာင္ရန္ ဂ်ပန္တို႔ တူးထားရစ္ခဲ့ေသာ ဗံုးခိုက်င္းမ်ားသာ ျဖစ္သည္ဟု ထို ေရွးမီေနာက္မီ ဆရာႀကီးက တစ္ထစ္ခ် ဆိုသည္။ သူ႔အယူအဆကို သမိုင္းပညာရွင္တို႔ ၾကားမိဟန္မတူ။ သူ႔အယူႏွင့္သူ ဟုတ္တုတ္တုတ္ပင္ ျဖ စ္သည္။

ေရွးေဟာင္း ရာဇ၀င္ သုေတသီတို႔ကမူ ထို မုဆိုးမဂူသည္ ၿမိဳ႕ရိုး အနားတြင္ တည္ေနျခင္း၊ လူလုပ္ဂူျဖစ္ၿပီး ရန္သူကို ခုခံကာကြယ္ရန္ စနစ္တက် ျပဳျပင္ထားသည့္ လကၡဏာမ်ား ေတြ႕ရျခင္း စသည္တို႔ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ ရိုးေစာင့္ သူရဲသူခက္တို႔ ေနနား စခန္းခ်ရာ အေဆာက္အအံု ျဖစ္သည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်သည္။ ဂူ၏ အလ်ားမွာ (၅၃) ေတာင္ခန္႔၊ အနံမွာ (၁၃) ေတာင္ခန္႔ ရွိၿပီး ဂူ အေပါက္၀မွာ (၁) ေတာင္ခြဲ မွ်သာ က်ယ္ ၏။ အတြင္းသို႔ ၀င္ရ ခက္၏။ အတြင္း၌ အခန္းငယ္ မ်ားစြာရွိသည္။ အခန္း အေရအတြက္ကို ေရတြက္ၾကည့္ ရန္ စိတ္ကူးရွိခဲ့ေသာ္လည္း ဂူ အလယ္ပိုင္းႏွင့္ အေနာက္ျခမ္းမွာ ၿပိဳက်ေနေလသျဖင့္ အခန္းေပါင္း မည္မွ် ရွိသည္ကို မွတ္တမ္းတင္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ၿပီ။ ၿပိဳက်ေနသည့္ ဂူ အလယ္ပိုင္းတြင္ အခန္းက်ယ္ တစ္ခုရွိၿပီး ထိုအခန္းထဲတြင္ ဂ၀ံ ေက်ာက္သားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ေက်ာက္ကုတင္ တစ္လံုး ရွိသည္ကို ေကာင္းစြာ မွတ္မိသည္။ ယခုမူကား ထို ေက်ာက္ကုတင္ ရွိရာသို႔ သြားရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ၿပီ။ ထို အခန္းေနရာမွာ လံုး၀ ၿပိဳက် ပ်က္စီး သြားေလၿပီ။ သို႔ႏွင့္ ဂူ အထက္သို႔ ကုတ္တြယ္တက္ၿပီး ၿပိဳက်ေနသည့္ ေနရာကို ၾကည့္မိ၏။ အခ်ိဳ႕ေသာ အခန္းနံရံမ်ားမွာ အေတာ္ပင္ ေကာင္းေသး၏။ ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းရန္ အခ်ိန္မီေသး၏။ သို႔ေသာ္ လည္း စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းမည့္သူ မရွိ။ သည္အတိုင္း ဆက္သြားလွ်င္ ေနာက္ဆယ္ႏွစ္ခန္႔ အၾကာတြင္ အလာေကာင္းေသာ္လည္း အခါေႏွာင္းသည့္ အျဖစ္မ်ိဳးႏွင့္ ၾကံဳရဖြယ္ရွိသည္ဟု နိမိတ္ဖတ္မိသည္။

ဂူ အ၀င္၀ အခန္းတြင္မူ ကုတင္တစ္လံုး၊ အုန္းတံျမက္စည္း တစ္ေခ်ာင္းႏွင့္ အေမႊးတိုင္အက်ိဳး သံုးေလးေခ်ာင္း ခန္႔ ေတြ႕ရသည္။ မုဆိုးမဂူႏွင့္ အနီးတ၀ိုက္တြင္  ဓူတင္ေဆာက္တည္ေနေသာ ဘုန္းႀကီး တစ္ပါး သာသနာျပဳရန္ အလို႔ငွာ ေရာက္ရွိေနသည္ဟု ၾကားရ၏။ ထို ဘုန္းႀကီး၏ လုပ္ပံုလုပ္ေပါက္မွာ ေ၀ဖန္ရ အေတာ္ပင္ ခက္လွ၏။ ထို ေတာေပ်ာ္ ကိုယ္ေတာ္သည္  ဂူ အထက္တြင္ ဖံုးလႊမ္းေနေသာ ျခံဳႏြယ္ ပိတ္ေပါင္းတို႔ကို ရွင္လင္းရန္ ဂူ အေနာက္ျခမ္းမွ စ၍ အေရွ႕ဘက္ျခမ္းနား အထိမီးျပင္းတိုက္ ထားေသာေၾကာင့္ဂူထဲ တြင္ ျပာမႈ န္မ်ားျဖင့္ အတိၿပီး၏။ ဂူ အျပင္တြင္လည္း ေလေ၀ွ႔တိုင္း ျပာမႈန္မ်ား လြင့္ပ်ံေနေလ၏။

“တယ္ ခက္တဲ့ ရေသ့ပဲ” ဟု ကၽြႏ္ုပ္ လႊတ္ခနဲ ဆိုလိုက္မိသည္။ ထို ကိုယ္ေတာ္၏ သာ၀က ျဖစ္ဟန္တူသူ တစ္ဦးက “ရေသ့ မဟုတ္ဘူးဗ်။ ဦးဇင္းဗ် ဦးဇင္း … ဒီ ဂူထဲမွာ တရားက်င့္ၾကံ အားထုတ္ေနတာ” ဟု မ်က္ႏွာထား ခပ္တင္းတင္းႏွင့္ ဆို၏။ ထိုသူ၏ ခက္ထန္ေသာ မ်က္ႏွာကို ျမင္ရ၍ အာေခ်ာင္သည့္ ပါးစပ္ကို ဘရိတ္အုတ္ၿပီး လြန္သြားသည့္ စကားကို ေလွ်ာခ်ကာ “ေကာင္းတာေပါ့ ဦးေလးရဲ႕ ဒီလို မီးနဲ႔ မတိုက္ရင္ ဂူ တစ္ခုလံုး ျခံဳႏြယ္ ပိတ္ေပါင္း ဖံုးသြားမွာပဲ”ဟု ေလခ်ိဳေသြးရသည္။ မီးသင့္ ျပာမႈန႔္႔ႏွင္ မိုးေရတို႔  ထိေတြ႔ ဓာတ္ျပဳၿပီး ဂ၀ံ ဂူနံရံတို႔ ေလာင္မီးဓာတ္သင့္ကာ ထပ္မံ ၿပိဳက်ဖြယ္ ရွိသည္ကို ေတြးမိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အတြန္႔တက္ရန္ အခြင့္မသာ။ ထို႔ေနာက္ ဂူ သက္တမ္းကို ပညာရွင္တို႔ ကာဗြန္ နည္းစနစ္ျဖင့္ စစ္ေဆးလိုပါ က လြယ္လင့္တကူ အသံုးျပဳႏိုင္ရန္ ဂူနံရံမွ ေက်ာက္သား တစ္ဖဲ့ ဖဲ့ယူခဲ့သည္။ ဂူ အတြင္းပိုင္းမွာအနည္းငယ္

 စိုစြတ္ေနေလသျဖင့္ ေက်ာက္သားကို လြယ္လင့္တကူ ဖဲ့ယူႏိုင္သည္။ ဇရာ၊ ဗ်ာဓိ သေဘာကို ေဆာင္ေန သည့္ ဂူ နံရံႏွင့္ အမိုးမွာ မၾကာမီ ကာလတြင္ မရဏ စခန္းသို႔ ေလွ်ာက္လွမ္းေတာ့မည္ ျဖစ္၏။

(၄)

မုဆိုးမဂူမွ အတြင္းၿမိဳ႕ရိုး ထင္ထင္ရွားရွား တည္ရွိရာ က်ိဳက္ခႏံု ဘုရားကုန္းသို႔ ေရာက္သြားျပန္၏။ အုတ္ခ်ပ္ေဟာင္းမ်ား အေတာ္ပင္ ေတြ႕ရေသးေသာေၾကာင့္ ၀မ္းသာမိသည္။ “၈၈ အေရးအခင္းတုန္းက ရြာထဲကလူူေတြ လမ္းခင္းဖို႔ ဒီ အုတ္ၿမိဳ႕ရုိးကို လာၿဖိဳလို႔ မနည္း ေျပာထားရတယ္”ဟု ရြာခံ ဦးျမဟန္က ဆို၏။ “ရႊံ႕ဗြက္မ်ား ထူထပ္ေလရာ အုတ္ၿမိဳ႕ရိုး ၿဖိဳ၍ လမ္းဖို႔အံ့” ဟူသည့္ ေဆာင္ပုဒ္ကို လက္ကိုင္ထားသည့္ ရြာသူရြာသားမ်ား ပါတကားဟု ေတြးမိသည္။

က်ိဳက္ခႏုံ ေစတီေတာ္မွာ ေရႊေဆး တ၀င္း၀င္းႏွင့္ ေနေရာင္ အလက္တြင္ ၿပိဳးၿပိဳးျပက္ျပက္။ ပန္းရန္ဆရာ အခ်ိဳ႕ ေစတီပ်က္ တစ္ဆူကို ျပဳျပင္ေနသည္ကို ေတြ႕ရ၏။ မလွမ္းမကမ္းရွိ ဇရပ္ထဲတြင္ ေက်ာင္းသား တစ္သိုက္ကို မဆလာ စပ္ရန္ ညြန္ၾကားေနသည့္ သာသနာျပဳ ဦးဇင္းႏွင့္ ေတြ႔ရ၏။ ၀တ္ျဖည့္ၿပီး လာရင္း အေၾကာင္းကို ေလွ်ာက္ထားလိုက္ေသာ္ ဦးဇင္းမွာ အေတာ္ပင္ ၀မ္းပန္းတသာ ျဖစ္သြား၏။

“ေကာင္းတာေပါ့ ဒကာေလးရယ္ . ဦးဇင္း မလဲ ဒီ သမိုင္း၀င္ ေစတီေတာ္ေတြ ၿပိဳပ်က္ ေနတာကိုေတြ႕ေတာ့ စိတ္ထဲ မေကာင္းျဖစ္တာနဲ႔ တတ္စြမ္းသေလာက္ ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းေနရတာပဲ၊ အလွဴခံလဲ ကုိယ္ပဲ၊ မဆာလာေဖ်ာ္လဲ ကိုယ္ပဲ” ဟု ဆို၏။ “ဒကာႀကီးတို႔ အခုလို လာၾကည့္ၿပီး ဒီ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္ အအံုေတြ ကို ျပဳျပင္ရင္ေတာ့ သိပ္ ေကာင္းမွာပဲ” ဟုလည္း တိုက္တြန္း စကားဆိုေသးသည္။ စင္စစ္ ကၽြႏ္ုပ္ မွာ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္ မဆိုထားဘိ ဦးဇင္းကိုပင္ န၀ကမၼ မကပ္လွဴႏိုင္ဘဲ ဦးဇင္း ေဖ်ာ္တိုက္သည့္ ဆူပါေကာ္ဖီမစ္ႏွင့္ ငွက္ေပ်ာသီးကို ပါးျဖဲနားျဖဲ စားေသာက္ရင္း ေလဖမ္း ၀ါးရမ္း ခ်ည္ျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ရကား ဦးဇင္း၏ တိုက္တြန္း စကားေၾကာင့္ ရွက္သလို ရြံ႕သလိုလို ျဖစ္မိသည္။ သို႔ေၾကာင့္  “ဒီလိုပဲေပါ့ ဦးဇင္းရာ တေန႔ေန႔ေတာ့ ျဖစ္လာမွာေပါ့”ဟု ေခၽြးသိပ္စကားဆိုၿပီးေတာေပ်ာ္ မေထရ္ႀကီး ကို ညာတာပါေတးလုပ္၍ ေက်ာင္းေအာက္သို႔ ခပ္သုတ္သုတ္ ေျပးဆင္းကာ ေစတီရင္ျပင္ဘက္ သို႔ ထြက္ခဲ့၏။

ေက်ာက္ထီးတႏၱဳဟု ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သံုးေလ့သံုးထ ရွိေသာ္လည္း ေက်ာက္ထီးေတာ္ကို ျမင္ဖူးသူ ယေန႔ေခတ္ တြင္ အေတာ္ပင္ ရွားေပလိမ့္မည္။ ရွားပါးပစၥည္းျဖစ္ေနသည့္ ေက်ာက္ထီးေတာ္ကား ေျမျပင္ထက္တြင္ သခၤါရ သေဘာကို ေဆာင္ေနသည္ကို ေစတီရင္ျပင္တြင္ ေတြ႕ရ၏။ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈတစ္ေလွ်ာက္ ေက်ာက္ေခတ္၊ သံေခတ္ စသည္ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ တိုးတက္ခဲ့သည္ကို ေျမခေနသည့္ ေက်ာက္ထီးေတာ္ ႀကီးက သာဓက ျပလ်က္ ရွိ၏။ မၾကာမီကာလတြင္ စတီးလ္ထီးေတာ္တို႔ ေခတ္ေကာင္းလာေပလိမ့္ဦးမည္။ ထုိေသာ္ ယခု ၀င့္၀င့္ၾကြားၾကြား ေနရာယူထားေသာ ညီေတာ္ သံထီးေတာ္ကေလးကို ဤ ေနာင္ေတာ္ ေက်ာက္ထီးေတာ္ႀကီးက သံေ၀ဂယူရန္ တရားျပေပလိမ့္မည္။ ထိုမၽွသာမက စတီးလ္ ထီးေတာ္ကိုလည္း မာန္မာန မေထာင္လႊားရန္ ေဖ်ာင္းဖ် ေျပာဆိုေပလိမ့္မည္။ ေစတီေတာ္ လိုဏ္ေပါက္တြင္ က်ိဳကၠသာရြာမွ တူးေဖာ္ ရရွိသည့္ အဘယမုျဒာ ဆင္းတုေတာ္ ရုပ္ပြား မိတၱဴ ဘုရားတစ္ဆူ ရွိ၏။ ေရႊေဆးတန္ခိုးေၾကာင့္ ၀င္း၀င္းလက္ေန၏။ တူးေဖာ္ရရွိသည့္ ရုပ္ပြားေတာ္ကို ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာနတြင္ ထိန္းသိမ္းထားသည္ဟု သိရ၏။

က်ိဳက္ခႏံုေစတီ ကုန္းေတာ္မွ ဆင္းကာ အျပင္ၿမိဳ႕ရိုး ရွိရာဘက္သို႔ ထြက္ခဲ့၏။ ေနလည္း အေတာ္ပင္ ျမင့္လာေလၿပီ။ အျပင္ၿမိဳ႕ရိုးမွာ အေတာ္ပင္ ရွည္လ်ား၏။  ေရွးေဟာင္း သုေတသီ အခ်ိဳ႕၏ မွတ္တမ္းမ်ား အရ အျပင္ ၿမိဳ႕ရိုးသည္ မ်ဥ္းေျဖာင့္ မဟုတ္သည့္ျပင္ ၿမိဳ႕ေထာင့္ အရပ္တို႔မွာ ေထာင့္မွန္ မက်ဘဲ ေကြး၀ိုင္း ၀ိုင္း အသြင္ကို ေဆာင္၏။ ထို႔ျပင္ ၿမိဳ႕ေထာင့္မ်ား ပီျပင္ ထင္ရွားျခင္း မရွိေသာေၾကာင့္ ေဆာက္လုပ္ေရး အတတ္ပညာမ်ား မဖြံ႕ၿဖိဳးမီ ကာလကပင္ တည္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ျဖစ္မည္ဟု ယူဆၿပီး ပဲခူး၊ သထံု ၿမိဳ႕မ်ားထက္ သက္တမ္း ႀကီးရင့္မည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်ၾက၏။

ဤၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီး တည္ရွိေနေၾကာင္းကို၁၉၇၆ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ သမိုင္း အဖြဲ႕၀င္ သစ္ေတာ မင္းႀကီး ဦးေအာင္ျမင့္က ေကာင္းကင္ဓာတ္ပံုမ်ားကို ဖတ္ရႈရာမွ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္း ျဖစ္ၿပီး ေရွးေဟာင္း သုေတသီ တို႔က က်ိဳကၠသာသည္ ပ်ဴၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္း ျဖစ္သည္ ဟု ယူဆသည္။ ၿမိဳ႕ေဟာင္းကို ခံၿမိဳ႕မ်ားျဖစ္သည့္ စစ္ေတာင္း၊ ေကာ့ထင္း၊ အရက္သမ၊ ၀င္းက၊ ဇုတ္သုတ္တို႔က ၀န္းရံခဲ့ဟန္ တူသည္။ ပညာရွင္တုိ႔၏ ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ က်ိဳကၠသာၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ အျခား မြန္ၿမိဳ႕ေဟာင္းမ်ား ျဖစ္သည့္ သု၀ဏၰဘူမိ၊ ဟံသာ၀တီတို႔ႏွင့္ ဆတူနီးပါရွိၿပီး ပဲခူးၿမိဳ႕သစ္၊ ရခိုင္ ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီ ၿမိဳ႕ေဟာင္းတို႔ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ေသးငယ္ေသာ္လည္း ေမွာ္ဘီ စမၸါနဂိုရ္ ၿမိဳ႕ေဟာင္းထက္ ႀကီးမား၏။ ၿမိဳ႕ကို အတြင္းၿမိဳ႕ရုိး (၇) ထပ္၊ အျပင္ ၿမိဳ႕ရိုး တို႔ျဖင့္ ၀န္းရံထားသည္။ ၿမိဳ႕သဏၭာန္မွာ စတုဂံလည္း မက်၊ အ၀ိုင္းအ၀န္းလည္း မဟုတ္။ ေျမျမင့္ရာ ကုန္းတန္း တစ္ေလွ်ာက္ ၿမိဳ႕တံတုိင္း အထပ္ထပ္ ၀န္းရံၿပီး တည္ခဲ့ဟန္ တူသည္။ အတြင္းၿမိဳ႕ရုိးမွ စတုဂံ ပံုသ႑ာန္ ႏြယ္ေသာ္လည္း အတြင္းၿမိဳ႕ရိုးမွာ ရွည္ေျမာေျမာ အသြင္ကို ေဆာင္၏။

(၅)

သုေတသီအခ်ိဳ႕ လာေရာက္ တူးေဖာ္ေလ့လာၿပီးေနာက္ ေျမျပန္ဖို႔ထားခဲ့သည့္ ေနရာမ်ားကိုလည္း ေတြ႕ရ ၏။ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာနတြင္ က်ိဳကၠသာအေၾကာင္း အေထာက္အထား မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ား ျပဳစုၿပီး ေကာင္းမြန္စြာ ထိန္းသိမ္းထားသည္ဟု ၾကားသိရ၍ ၀မ္းေျမာက္မိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤသို႔ေသာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီး ေတာၾကံဳအံုၾကားတြင္ တိမ္ျမဳပ္ေနရသည့္ အျဖစ္ကို မေက်မခ်မ္း ျဖစ္မိသည္။ က်ိဳကၠသာ နယ္ တစ္၀ိုက္ကို ေရွးေဟာင္းသုေတသန နယ္ေျမအျဖစ္ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းၿပီး ခရီးသြားနယ္ေျမ အျဖစ္ အသြင္းေျပာင္းေသာ္ ဤၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီး၏ ဇာတာစန္းလဂ္ တိုးတက္လာဖြယ္ရာ ရွိသည္ဟု ေတြးမိသည္။ မသကာ က်ိဳကၠသာဒဂၤါးတံဆိပ္ ေခ်ာကလိတ္ျပား ထုတ္ၿပီး ေရာင္းခ်ရုံျဖင့္ပင္ ၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီး ထိန္းသိမ္း စရိတ္ ျပန္ရေလာက္သည္ဟု စီးပြားတြက္ တြက္မိသည္။ ကၽြႏ္ုပ္မူကား ေရွးေဟာင္း သုေတသီလည္း မဟုတ္၊ ရာဇ၀င္ဆရာလည္း မဟုတ္ ေတာင္မေရာက္ ေျမာက္မေရာက္သူမို႔ က်ိဳကၠသာၿမိဳ႕ေဟာင္း၏ စန္းလဂ္ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာပါေစဟုသာ ပတၱနာ ေခၽြမိေတာ့သည္။ ထို႔ေနာက္ လက္စြဲေတာ္ ကင္မရာျဖင့္ ျမင္သမွ်ေတြ႕သမွ် အေဟာင္းအျမင္း အေဆြးအျမည့္မ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ဓာတ္ပံုရိုက္ၿပီး အခြင့္အခါသင့္လွ်င္ က်ိဳကၠသာၿမိဳ႕ေဟာင္းႏွင့္ ပက္သက္သည့္ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ဆန္းစစ္မႈႏွင့္ ေျမပံုျပဳ စုႏိုင္ ရန္ အလို႔ငွာ တည္ေနရာ လတ္တီက်ဳ၊ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ကို GPS ျဖင့္ တိုင္းထြာကာ ျပန္ခဲ့ရေလ သတည္း။

ေမာင္က်ပ္ခိုး

ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃၇၃၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၄ ရက္ ဗုဒၶဟူးေန႔၊ ခရစ္ႏွစ္ ၂၀၁၁ ခု ႏို၀င္ဘာ ၂၃ ရက္။

ကိုးကား

၁။ စစ္ကဲေတာ္မင္း ေမာင္ေရႊေနာ္ စီရင္သည့္ မြန္ရာဇ၀င္ႏွင့္ ေစတီေတာ္ သမိုင္းေပါင္းခ်ဳပ္

၂။ The Gold Coast: Suvannabhumi? Lower Myanmar Walled Sites of the First Millennium A.D. – ELIZABETH MOORE AND SAN WIN